Proktor deneyi (Kompaksiyon testi) mühendislik uygulamalarında yaygın olarak kullanılan yapay dolguların su içeriklerine göre yeterli sıkışmayı sağlayıp sağlamadığımızı tespit etmemize imkan sağlar. Proktor deneyi laboratuvar ortamında standart ve modifiye proktor testleri olarak yapılmaktadır.

Laboratuvar da yapılan proktor deneyi tek başına bir anlam ifade etmez. Elde edilen optimum su muhtevası ve max. Kuru birim hacim değerleri saha da sıkışmış dolguda yapılan Nükleer sıkışma testinde cihaza girilir yada kum konisi yönteminde hesaplamalarda kullanılır.

Proktor testi ile dolguda sıkışma kontrolü

Dolgu çalışmaları genel olarak inşaat sahalarının yükseltilmesinde, kara yolları, demir yolları ve hava alanları pistlerinde, yük depolama alanlarında, yükleme – boşaltma yapılacak hareketli yüklerin bulunduğu alanlarda, barajlarda ve ya tabi zeminin kötü durumda olduğu inşaat öncesinde temel altı zeminin mukavemetini artırmak amacı ile yapılan çalışmalardır. Sıkıştırılmış dolgu alanlarında kullanılan malzemeler genellikle başka bir alandan kazılarak getirilmiş olan malzemeler olmaktadır. Getirilen bu malzemeler düzensizce rastgele alana serildiğinde ve sıkıştırma işlemine yeterince özen gösterilmediğinde permeabilitesi yüksek, düşük dayanımlı heterojen bir alan ortaya çıkacaktır. Bu durumun önüne geçebilmek için öncelikle serilecek olan dolgu malzemenin özelliklerine hakim olmak, sıkışma işlemine özen göstermek ve gerekli kalite kontrol testlerini uygulamak gerekmektedir.

PROKTOR TESTİ NEREDE KULLANILIR?

Bu testlerden standart proktor ve modifiye proktor testleri laboratuar ortamında yapılmaktadır. Buradaki amaç sıkıştırılmış dolgu olarak kullanılacak yapay dolgu malzemesinin optimum su muhtevasını ve maksimum kuru birim hacim ağırlığını tespit etmektir. Teorik olarak zeminler hava, su ve tanelerden oluşurlar. Arazide serilmiş dolgu malzeme sıkıştırılırken kompaksiyonun gerçekleşmesi için statik ve ya dinamik yüklere ihtiyaç vardır. Malzemedeki hava bu yükler altında serbest kalıp dışarı çıkacak ve taneler birbirine yaklaşacaktır. Bu şekilde serilmiş malzemede bir hacim daralması olacak ve zemin sıkışacaktır.

Fakat burada en önemli kavram zeminin su muhtevasıdır. Çünkü sıkışma işlemi sırasında zemin içerisindeki su muhtevası az ise taneler arası sürtünme artacağından sıkışma zorlaşacaktır. Su muhtevası yüksek seviyelerde ise zemin içerisindeki hava hapsolur ve dışarı çıkamaz. Bu durumda da sıkışma zorlaşacaktır. Eğer zemin içerisinde uygun miktarda su muhtevası var ise zeminin uygulanan yükler altında sıkışması kolaylaşacaktır. Bu şekilde malzemenin en fazla sıkışmasını sağlayacak olan su içeriğine optimum su muhtevası adı verilmektedir. Laboratuarda gerçekleştirilen proktor testlerinde optimum su muhtevası ve bu su içeriğinde zeminin alabileceği maksimum kuru birim hacim ağırlığı bulunur.

ARAZİDE SIKIŞMANIN KONTROLÜ

Dolguda kullanılan malzemeden laboratuvar da proktor testi yapıldıktan sonra sahada sıkışmış zeminde Nükleer sıkışma testi yada kum konisi deneyi yapılarak sıkışmanın kontrölü sağlanır.

Genelde sahada %95-98 oranında sıkışma istenir. Ölçümlerde bu değerin %100-120 değerine ulaştığı da olur.

PROKTOR TESTİ NASIL YAPILIR?